ลำโพง "กระจายรอบตัว"

โดย...อ. ไมตรี ทรัพย์เอนกสันติ

เมื่อเกือบ50ปีมาแล้ว มีการนำเสนอระบบลำโพงที่กระจายเสียงออกไปรอบตัวเอง (omnidirection เรียกสั้นๆว่า OD ) โดยอ้างว่า จะให้เวทีเสียง (sound state) ได้กว้างกว่าระบบลำโพงแบบยิงเสียงออกแต่ด้านหน้า
จากการที่ลำโพงแบบ OD จะยิงเสียงไปกระทบ สะท้อน จากฝาห้องรอบๆตัวมัน ทั้งฝาห้องด้านหลังลำโพง ฝาห้องด้านข้างลำโพง จึงหลอกหูว่า เสียงกว้างและลึกออกไปกว่าความเป็นจริงที่ " บันทึกมา"

ลำโพงบางคู่ก็ยิงแต่เสียงกลางสูงและแหลมไปสะท้อนฝาข้าง ก็ให้เวทีเสียงกว้างขึ้นกว่าปกติได้ ( เฉพาะช่วงเสียงกลางสูงและสูง)

ในยุคแรก ๆ ของระบบเสียง "สเตอริโอ"  ไม่มีใครใส่ใจให้ความสำคัญเรื่อง มิติเสียง อันได้แก่ ตำแหน่งต่างๆของชิ้นดนตรีในวง หรือ ทรวดทรงของ นักร้อง ชิ้นดนตรี จึงไม่มีใครสนใจที่จะ บันทึก และออกแบบ เครื่องเสียง ภาคขยายเสียง ลำโพง ที่ให้ มิติเสียงเหล่านี้ได้ แม้แต่นักวิจารณ์เครื่องเสียงเอง ก็ละเลยที่จะพูดถึง เพิ่งมาพูดถึงเมื่อเกือบ 50 ปีที่ผ่านมานี้เอง

เมื่อไม่มีใครเข้าใจเรื่อง มิติเสียงที่ถูกต้อง ลำโพงที่มีการยิงเสียงออกรอบตัว หรือ ยิงเสียงสะท้อนฝา จึงเป็นที่ชื่นชอบ ได้รับความนิยม ว่ากังวานดี กว้างดี  ตอนนั้น ระบบลำโพงยิงหน้าตรงปกติ และภาคขยายเสียงเองก็เรียกว่า แทบไม่มีมิติเสียงอะไรเลย แถมเสียงออกแห้งด้วย( เครื่องทรานสซิสเตอร์รุ่นแรกๆ )

จนต่อมา (40 ปีผ่านมา) การออกแบบระบบลำโพงเป็นงานกันมากขึ้น เทคโนโลยี่ของดอกลำโพงดีขึ้น(วัสดุ) รวมทั้ง เริ่มคุ้นเคย รู้ซึ้งถึง การทำงานของทรานสซิสเตอร์ การออกแบบภาคขยายเสียงทรานสซิสเตอร์ จึงพัฒนาขึ้นมาก จนการให้มิติเสียงที่ดีเลิศ เสียงที่ไม่แห้ง เป็นสิ่งที่ไม่ไกลเกินเอื้อม และพบว่า แค่ระบบลำโพงแบบยิงออกหน้าตรงและภาคขยายทรานสซิสเตอร์ปกติก็ให้เวทีเสียงที่กว้างสุด มีตื้นลึก สูงต่ำ ความกังวาน ได้ดีกว่า เป็นธรรมชาติกว่า ไม่อู้ก้องจากการสะท้อนฝาห้อง แถม ตำแหน่ง ทรวดทรงเสียงก็ ชัดเจนเป็น 3D ไม่วอกแวก ไม่ใหญ่เกินจริง ไม่ฟุ้งสะเปะสะปะ  เร่งดังเร่งค่อย สุ้มเสียงใกล้เคียงกัน ไม่เปลี่ยนไปมาอย่าง ระบบลำโพงที่ใช้การสะท้อนฝาห้อง ช่วงดนตรีมากชิ้นก็ไม่มั่ว เลอะเทอะ สับสน ฟังไม่ได้ศัพท์ สุ้มเสียงก็คงเส้นคงวา ชัด แยกแยะ นิ่ง กว่า ช่องว่างระหว่างคำร้อง  ตัวโน๊ต ก็เงียบสงัดกว่า 

อย่างไรก็ตาม ลำโพงปกติแบบยิงออกหน้าอย่างเดียว  เวลาฟัง ต้องเอียงลำโพงซ้าย ขวา เข้าหาตัวเรา ยิงเสียงให้มาตัดกัน ห่างจากหน้าเราไปประมาณ ครึ่งเมตร ( จริงๆ ต้องขยับเข้า ออกทีละนิดๆ จูน ให้ได้ทรวดทรงนักร้องตรงกลางวง เป็น 3D ชัดเจนที่สุด ) เรียกว่าการ TOE IN  ถ้าทำได้ คุณจะพบว่า มันดีกว่าระบบลำโพงแบบกระจายเสียงรอบตัวหรือแบบสะท้อนฝาห้องอย่างเทียบกันไม่ได้เลย

 อย่างไรก็ตาม มีข้อแม้ว่า การออกแบบระบบลำโพงแบบยิงหน้าตรง และภาคขยายเสียงเอง ต้องทำมาอย่างเป็นงาน ถูกต้องด้วย ซึ่งระบบลำโพงแบบรอบตัวหรือสะท้อนก็ต้องเจอปัญหาเหมือนกันและจะสาหัสกว่าด้วย

วิธีดูว่า ระบบลำโพงอะไร ที่ดีจริง ให้ดูว่า ระบบนั้นๆมีใครในวงการเขายังใช้กันบ้าง ถ้านับวันยิ่งสูญพันธุ์ ก็จงรู้ว่า มันไม่ได้ดีจริง มันมีปัญหาแน่