อวสานห้องบันทึกเสียง...จริงหรือ....?

โดย...อ. ไมตรี ทรัพย์เอนกสันติ

เมื่อราวสัก 30 – 40 ปีที่แล้วธุรกิจห้องบันทึกเสียงเป็นธุรกิจดาวรุ่งอาชีพหนึ่งตามการสื่อสารหรือการสื่อสารกระแสหลักที่เติบโตอย่างมากทั้งวิทยุ ทีวี โรงภาพยนตร์ จานเสียง เทป บางห้องบันทึกต้องจองคิวล่วงหน้าเป็นเดือน รับงานกันแบบหัวกระไดไม่แห้ง เจ้าของห้องบันทึกเฉิดฉายในธุรกิจบันเทิงโกยเงินได้ดียิ่ง ทั้งนักร้อง นักแสดง เจ้าของผลงานเพลงต้องวิ่งเข้าหาพินอบพิเทา แต่ละห้องบันทึกลงทุนกันทีหลายสิบล้านบาทแบบง่ายสุดแทบจะไม่มีอะไรก็ต้องเป็นล้านบาท (สมัยนั้นเงิน 1 ล้านบาทมีค่าพอๆกับปัจจุบัน 10 ล้านบาททีเดียว)

สังคมของห้องบันทึกที่โด่งดัง ว่ากันว่าสนุกสนานกันมาก เหมือนเป็นจุดศูนย์กลางที่เหล่าศิลปินจะได้มีโอกาสพบปะกัน แลกเปลี่ยนประสบการณ์กัน มีทั้งรอยยิ้มและน้ำตา

แต่ปัจจุบันทุกอย่างได้เปลี่ยนไปหมดอย่างไม่มีวันหวนกลับไม่น่าเชื่อว่า ห้องบันทึกเสียงกำลังจะตายกันหมดแล้ว...! สาเหตุหลักที่สำคัญที่สุดของการล่มสลายของวงการห้องบันทึกเสียงคือ เทคโนโลยีที่ก้าวกระโดด โดยเฉพาะความเร็วในการประมวลผล ทำให้สามารถประมวลข้อมูลมากๆที่สลับซับซ้อนได้ ซึ่งจำเป็นมากในวงงานดิจิตอลมิวสิก หรือ DSP ที่เป็นหัวใจของอุปกรณ์บันทึกเสียง,สร้างเสียงด้วยเครื่องมือดิจิตอล

ถ้าจะสรุปสาเหตุการสูญพันธุ์ของห้องบันทึกเสียง ก็น่าจะเกิดจากสาเหตุต่างๆเหล่านี้

1. มีโปรแกรมหรือซอฟต์แวร์ (software) การบันทึกเสียงที่หลากหลายครอบคลุมทุกรูปแบบไม่ว่าการผสมเสียง,ตัดต่อ,แต่งเติม,จำลองบรรยากาศ,การวางตำแหน่งชิ้นดนตรีในวงหรือเวทีเสียง การชุบชีวิตมาสเตอร์เก่า การแก้ไข ฯลฯ
2. จากข้อ 1 ทำให้สามารถใช้คอมพิวเตอร์พลังสูงสักหน่อยในการลงโปรแกรมดังกล่าว ผนวกกับแผงอีเล็กทรอนิกส์ชุดเชื่อมต่อ (interface) ก็จะได้อุปกรณ์เพื่อการบันทึกเสียงครบสมบูรณ์แบบเสมือน (virtual) ด้วยสนนราคาเป็นหลักหมื่นหรือแสนบาทแทนที่จะเป็นนับสิบล้านบาท
3.  การทำงานบันทึก,ตัดต่อเสียงด้วยโปรแกรม ทำให้จัดเรียงลำดับอย่างล่วงหน้าได้ ไม่มีโอกาสผิดคิวหรือถึงผิดพลาดก็แก้ไขได้ตรงจุด แทบจะว่ากันแต่ละตัวโน้ตหรือคำร้องกันเลย ผลคือไม่ต้องพึ่ง “ทักษะ” ความชำนาญของช่างบันทึกเสียงของห้องบันทึกเสียงอีกต่อไป ขอให้ใช้โปรแกรมเป็น เข้าใจการบันทึกบ้างก็ทำงานได้แล้ว
4. การบันทึกแบบทีละร่องเสียง ทีละชิ้นดนตรี หรือทีละกลุ่มดนตรี (multi-track) ทำให้ไม่ต้องเกณฑ์ให้นักดนตรีมา พร้อมๆกันมาทีละคนสองคนก็ได้ บันทึกใส่ร่องเสียงไว้ก่อนจนครบทั้งวงแล้วค่อยมาผสมประสานครบทั้งวงอีกที ซึ่งปัจจุบันห้องบันทึกเสียงเกือบทั้งหมดก็ใช้เทคนิค multi-track นี้ทั้งนั้น แทบไม่มีอีกแล้วที่จะ “ประชุม” นักดนตรี,นักร้อง,นักร้อง จนครบวงแล้วบันทึกพร้อมๆกันไปเลยทีเดียว
   เมื่อไม่ต้องแห่กันมาจนครบ ก็ไม่จำเป็นต้องทำให้บันทึกขนาดใหญ่เพื่อจุนักดนตรี เครื่องดนตรีพร้อมๆกันหลายๆชิ้น พูดง่ายๆว่าหาห้องสักห้องในทาวน์เฮาส์ก็เอามาทำห้องดนตรีเพื่อบันทึกได้แล้ว
5. การใช้โปรแกรมในการบันทึก ยังมีโปรแกรมในการจำลองหรือสังเคราะห์เสียงเครื่องดนตรีต่างๆแทบทุกชนิดได้แล้วบนคอมพิวเตอร์ ผนวกกับเครื่องดนตรีที่เป็นอีเล็กทรอนิกส์สังเคราะห์เสียงในตัวไม่ว่ากลองชุด,เปียโน,แซ็กโซโฟน,ไวโอลิน,ดับเบิ้ลเบส,กีตาร์สามารถฟังด้วยหูฟังและสร้างเสียงก้องกังวานด้วยวงจรอีเล็กทรอนิกส์ได้เท่ากับไม่ต้องกังวลกับปัญหาอะคูสติกส์ของห้องฟัง,ห้องเล่นอีกต่อไป จะนั่งเล่นนั่งบันทึกกันในห้องไหนก็ได้ ในสนามหญ้าหน้าบ้านหลังบ้านได้หมดโดยไม่ต้องง้อห้องบันทึกที่แก้อะคูสติกส์เฉพาะของห้องบันทึกเสียงอีกต่อไป (ไม่หนวกหูชาวบ้านด้วย เพราะฟังด้วยหูฟังทั้งหมด) อาจทำห้องเล็กๆหรือกั้นคอกด้วยวัสดุซับเสียงเพื่อบันทึกแต่เสียงร้องเท่านั้น ลงทุนไม่มาก
6. จากข้อ 4 ข้อ 5 ทำให้การบันทึกกันเองที่บ้านทำได้สะดวกเมื่อไรก็ได้ จะนานแค่ไหนก็ได้ กินอยู่ตรงนั้นแหละ ไม่ต้องจองคิวห้องบันทึก มีความเป็นส่วนตัว ไม่ต้องพบปะกับกลุ่มอื่น วงอื่นให้ข่าวรั่วออกไปข้างนอก เป็นการเก็บความลับได้ดีที่สุด
7. จากข้อ 1 ถึง 6 จะเห็นว่า ต้นทุนในการทำอัลบั้มเพลงสักชุดถูกลงมาก เหมาะกับภาวะเศรษฐกิจที่ต้องประหยัด สามารถเจียดไปเป็นค่าโปรโมทได้ เมื่อต้นทุนต่ำ ก็สามารถตั้งราคาขายอัลบั้มต่ำๆได้ ทำให้ราคาแพงกว่าแผ่น CD ผีไม่มากนัก ลดปัญหาแผ่นผีขายแข่ง

จากเหตุผลทั้ง 7 ข้อทำให้พอจะคาดคะเนได้หรือเป็นที่เข้าใจได้ว่าทำไมธุรกิจห้องบันทึกเสียงจึงมาถึงทางตันและต้องสูญสลายหายไปโดยเฉพาะห้องบันทึกที่มีขนาดใหญ่ องค์กรใหญ่ จะต้องปิดกิจการเป็นรายต้นๆ (ซึ่งก็ปิดไปหมดแล้ว) เหลือแต่ห้องบันทึกเสียงเล็กๆที่หากินไปวันๆพออยู่ได้ด้วยค่าดำเนินการที่ต่ำและเจ้าของทำเองเป็นช่างเองแต่ก็ไม่สามารถที่จะขยับขยายปรับปรุงอะไรได้ ทำเพราะใจรักมากกว่า

อนาคตห้องบันทึกเสียง

พิจารณาจากสาเหตุข้างต้นดูเหมือนไม่มีอนาคตเหลืออยู่เลยของห้องบันทึกเสียง มันนับถอยหลังปิดตายหมด แต่ในแง่ความเป็นจริงยังมีอนาคตเหลืออยู่เป็นการปรับตัวโดยอาศัยเทคโนโลยีดิจิตอลคอมพิวเตอร์ที่ฆ่ามันนั่นแหละ...มาอุ้มชูเสียเอง

ปัจจุบันและอนาคต จะมีการออกอากาศทางเคเบิลและดาวเทียมกับอินเตอร์เน็ต (broadcasting) มากขึ้นมาก สิ่งที่จะขาดแคลนอย่างมากคือ “เนื้อหารายการ (content)” เป็นไปได้ที่จะมีการจับมือกันกับผู้รู้,นักวิชาการ,นักเล่น,กลุ่มผู้สนใจเพื่อนัดกันมาจัดทำรายการหรือบันทึกเทป (แผ่น) เพื่อไว้ออกอากาศตามสื่อ net-work เหล่านั้น นักวิชาการเหล่านี้ มักมีการเป็นส่วนตัวสูง คงไม่สนิทใจที่จะให้ใครยกโขยงไปบันทึก,ทำรายการที่บ้านจึงน่าจะสะดวกกว่า ถ้าจะมีธุรกิจบริการห้องบันทึกเสียงขนาดเล็ก เน้นการพูดจา ไม่ได้เน้นการบันทึกดนตรีด้วยสนนราคาที่ไม่แพง ไป-มาสะดวก (ไม่ต้องวิ่งหาบ้านของใครคนใดคนหนึ่ง) ที่จอดรถสะดวก มีบริการห้องให้นั่งพักผ่อนรอเพื่อนๆมาครบทีม มีน้ำชา กาแฟเสิร์ฟและมีอาหารว่างขาย อาจขยายไปถึงขนาดมีแผ่น CD เพลง หรือ sound effect ให้เช่าเพื่อใช้ประกอบออกอากาศหรือบันทึกเสียง

ห้องบันทึกก็จะซอยเป็นห้องขนาดเล็กๆนับสิบห้อง จุสัก 3 – 4 คนต่อห้อง หรือเล็กสุดจุ 1 – 2 คนต่อห้อง มีช่างเสียง 2 – 4 คน คอยอำนวยความสะดวกด้านควบคุมเสียง จัดไมโครโฟนหรือตัดต่อบ้างเล็กน้อย

ใครต้องการให้เอารายการที่บันทึกส่งไปเข้าเว็บไซด์ไหนเพื่อออกอากาศเวลาเท่าไร อย่างไร ก็จะมีเจ้าหน้าที่อีกชุดคอยบริการแยกต่างหากหรือจะเอาแผ่น CD,DVD,USB,การ์ดความจำกลับไปก็มีบริการให้เลือกใช้

เชื่อว่า ถ้าห้องบันทึกปรับตัวมาทำนองนี้จะอยู่ได้และไปได้ดีอย่างแน่นอน เพราะนับวันผู้คนจะหันหน้าเข้าหาสื่อประเภทเสียง,ภาพ,เสียงและภาพมากขึ้นๆไม่ว่าธุรกิจขายประกัน,ขายตรง,ขายอสังหาริมทรัพย์,ขายสปา,ขายโฆษณา, (ทำสปอตโฆษณา) ,สื่อการสอน,สื่อธรรมะ,สื่อหาเสียง ฯลฯ

ที่น่าสังเกต การบันทึกจะแปรสภาพหรือขยับขยายเป็นห้องบันทึกเสียง,ห้องบันทึกภาพอย่างครบวงจรดังกล่าวแล้ว

สรุป

ถ้ามองเกมออก เชื่อว่า ห้องบันทึกเสียงจะไม่มีวันตายแต่จะแปลงโฉมหน้าไปในรูปการณ์ดังที่กล่าวมาข้างต้นทั้งหมด